Bé có thể hiểu những gì mẹ nói trước khi có thể tự mình diễn đạt. Dưới đây là thời điểm mà khả năng hiểu ngôn ngữ của bé, như việc hiểu các chỉ dẫn, phát triển — và cách mẹ có thể giúp bé.
Nội dung chính
Tóm tắt nhanh
– Phần lớn các bé sẽ bắt đầu đi sau sinh nhật đầu tiên, thường là khoảng 14 tháng, nhưng mỗi bé có tốc độ phát triển khác nhau.
– Trước khi biết đi, bé sẽ trải qua nhiều giai đoạn vận động, như bò, trườn, đứng dậy và bám vào đồ vật để đi (cruising). Thời điểm bắt đầu đi của bé sẽ khác nhau tùy vào từng trẻ.
– Mẹ có thể khuyến khích bé tập đi bằng cách nắm tay bé khi bé tập bước, cho bé chơi với xe tập đi đẩy tay, hoặc đặt món đồ yêu thích cách bé một khoảng để kích thích bé bước tới lấy.
Giúp bé yêu học cách hiểu và làm theo các chỉ dẫn là một quá trình. Kỹ năng ngôn ngữ tiếp nhận của bé — khả năng hiểu các từ và âm thanh — bắt đầu phát triển ngay từ khi bé chào đời. Tuy nhiên, phải mất thêm vài tháng nữa bé mới có thể hiểu được một mệnh lệnh như “Chạm vào mũi con!”
Bé có thể sẽ rất hào hứng bắt chước mẹ chạm vào mũi (thật là vui nhộn!), nhưng không nhất thiết vì bé đã hiểu những từ mẹ nói khi làm vậy. Bé không phải là không chú ý đến yêu cầu của mẹ — ít nhất là chưa phải vậy. Bé vẫn đang tìm hiểu xem những từ và cụm từ nhất định có ý nghĩa gì.
Khi nào trẻ sơ sinh và trẻ biết đi bắt đầu hiểu các mệnh lệnh và chỉ dẫn?
Khả năng hiểu ngôn ngữ phát triển theo một tiến trình khác với khả năng diễn đạt, và bé sẽ hiểu những gì mẹ nói từ lâu trước khi bé có thể tự nói ra điều đó.
Dưới đây là một số mốc phát triển ngôn ngữ mà mẹ có thể kỳ vọng ở bé:
Từ sơ sinh đến 3 tháng
Bé sơ sinh sẽ chú ý đến biểu cảm khuôn mặt của mẹ và bắt đầu nhận ra âm điệu khi mẹ nói chuyện với bé. Vào khoảng tuần thứ 6 đến tuần thứ 8, mẹ sẽ thấy nụ cười xã hội đầu tiên của bé. Nếu bé đang khóc và nghe thấy một trong những người chăm sóc bé đang cố gắng dỗ dành, chỉ cần âm thanh của giọng nói mẹ cũng có thể giúp bé dịu lại.
Từ 3 đến 6 tháng
Khi bé bước ra khỏi giai đoạn sơ sinh, bé sẽ bắt đầu chú ý hơn đến những gì xảy ra xung quanh. Đến tháng thứ 4, bé sẽ theo dõi các vật thể chuyển động bằng mắt và nhìn chằm chằm vào các khuôn mặt (như của mẹ!). Bé cũng sẽ chú ý đến những món đồ chơi phát ra âm thanh và âm nhạc.
Và đến tháng thứ 6, bé sẽ nhận biết được cảm xúc của người chăm sóc và có thể phản ứng lại với chúng. Bé cũng sẽ bắt đầu đáp lại tên của mình và phản ứng với âm thanh bằng cách phát ra âm thanh — một bước quan trọng để bé có thể hiểu các mệnh lệnh của mẹ sau này.
6 đến 12 tháng
Trong nửa sau của năm đầu đời, bé yêu sẽ trở nên chú ý và hòa nhịp hơn với thế giới xung quanh. Bé sẽ quay đầu về phía âm thanh, nhìn mẹ khi mẹ gọi tên và thường xuyên cười khi tương tác với mẹ.
Bé cũng sẽ bắt đầu hiểu một số từ ngữ phổ biến và nhìn theo khi mẹ chỉ vào chúng. Đến 9 tháng, bé sẽ hiểu được từ “không” — mặc dù bé chưa hẳn luôn làm theo.
Khi sinh nhật đầu tiên của bé đến gần, bé gần như có thể đáp lại các yêu cầu và chỉ dẫn đơn giản khi kết hợp với cử chỉ (như “vẫy tay chào tạm biệt!”) và thậm chí cố gắng nói theo những từ mẹ nói (vào giai đoạn này, bé cũng có thể đã bắt đầu nói một vài từ đầu tiên).
12 đến 18 tháng
Vào thời điểm này, bé sẽ bắt đầu tự nói, sử dụng những từ đơn giản như “sữa,” “chó” hay “chào.” Nhưng bé có thể hiểu rất nhiều hơn thế.
Bé yêu có thể sẽ biết nói vài từ đơn và nhận ra công dụng của những vật dụng quen thuộc (như bàn chải tóc, mũ). Bé cũng có thể nhận diện và chỉ vào các bộ phận cơ thể, người hoặc đồ vật quen thuộc, kể cả trong sách hoặc hình ảnh, cũng như hiểu các cụm từ hai từ (“Bố về rồi!”) và làm theo các chỉ dẫn một phần (“tháo giày ra!”).
18 đến 24 tháng
Khi đến gần sinh nhật thứ hai, bé yêu của mẹ sẽ như một chiếc bọt biển, hấp thụ mọi thứ bé nghe được. Khả năng hiểu từ vựng của bé sẽ phát triển mạnh mẽ — bé sẽ hiểu hàng trăm từ (mặc dù vẫn chưa thể nói hết tất cả). Bé cũng có thể nhận ra khi một thứ gì đó bị gọi sai (ví dụ như gọi “chó” là “máy bay”).
Khi 2 tuổi, bé cũng có thể bắt đầu hiểu và làm theo các chỉ dẫn hai phần, ví dụ như “Lấy thú bông của con và bỏ vào giỏ.”
24 đến 36 tháng
Khi bé trở thành một em bé mẫu giáo, khả năng hiểu các chỉ dẫn và mệnh lệnh của bé tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Bé sẽ học các từ mới (và khái niệm mới) rất nhanh và có thể gọi tên hầu hết các đồ vật và người quen thuộc (bao gồm cả tên và tuổi của bé!). Vào sinh nhật thứ ba, bé sẽ có thể làm theo các chỉ dẫn có hai hoặc ba bước.
Hầu hết trẻ sẽ nói từ đầu tiên vào khoảng 12 tháng
Làm thế nào để dạy con làm theo các mệnh lệnh và chỉ dẫn?
Cách tốt nhất để giúp bé hiểu những gì mẹ nói và cuối cùng làm theo các mệnh lệnh là phát triển các kỹ năng ngôn ngữ tiếp nhận của bé. Cách tốt nhất để làm điều đó? Nói chuyện với bé — thật nhiều!
Không biết bắt đầu từ đâu? Hãy thử những chiến lược sau khi nói chuyện với bé:
- Miêu tả cả ngày của mẹ. Mô tả những gì mẹ đang làm và đang thấy khi đi xung quanh trong nhà.
- Đặt tên cho mọi thứ. Chỉ ra màu sắc và hình dạng, tên của đồ chơi và con chó mà mẹ gặp trên đường.
- Giữ cho câu đơn giản. Sử dụng ngôn ngữ rõ ràng, mô tả và lặp lại nhiều lần để bé bắt đầu liên kết các từ đơn với ý nghĩa của chúng.
- Tránh dùng đại từ. Sử dụng tên thay vì đại từ bất cứ khi nào có thể: đối với bé, “quả bóng” rõ ràng hơn là “cái đó,” và “Mẹ” dễ hiểu hơn là “mình.”
Khi bé lớn lên, mẹ có thể giúp bé mở rộng kỹ năng ngôn ngữ tiếp nhận bằng cách hỏi nhiều câu hỏi, chẳng hạn:
- Câu hỏi có/không. Hỏi những câu đơn giản (“Đây có phải là quả bóng không?”) và những câu hỏi hài hước (“Con heo có thể bay không?”) để khuyến khích bé trả lời.
- Câu hỏi chọn lựa. Những câu hỏi cho bé sự lựa chọn (như “Con muốn ăn chuối hay bơ?” hoặc “Con muốn đội mũ màu vàng hay mũ xanh?”) giúp bé hiểu rằng việc trả lời giúp bé có được những gì bé muốn.
Sau khi hỏi, mẹ hãy cho bé thời gian để trả lời, sau đó khen ngợi bé vì câu trả lời và xác nhận lại những gì bé nói, ví dụ: “Đúng rồi! Heo không thể bay!”
Mốc phát triển ngôn ngữ của bé 18 tháng tuổi
Phải làm gì nếu bé gặp khó khăn trong việc làm theo chỉ dẫn?
Giống như mọi mốc phát triển khác, khả năng hiểu và giao tiếp của bé sẽ xảy ra theo tiến trình riêng của bé. Nhưng nếu mẹ có bất kỳ lo lắng nào về sự phát triển của bé, hãy trao đổi với bác sĩ nhi khoa.
Đặc biệt quan trọng là nói chuyện với bác sĩ nếu mẹ nhận thấy những điều sau:
- Khi bé 18 tháng: Bé không bắt chước người khác, không có từ mới, không có ít nhất sáu từ mới hoặc không chỉ vào đồ vật để chỉ cho mẹ.
- Khi bé 24 tháng: Bé không biết sử dụng đồ vật thông dụng (như bàn chải), không sử dụng cụm từ hai từ hoặc không làm theo chỉ dẫn đơn giản.
- Khi bé 36 tháng: Bé không nói thành câu hoặc không hiểu các chỉ dẫn đơn giản.
Vậy còn những gì sẽ xảy ra tiếp theo? Mẹ có thể kỳ vọng rằng bé sẽ tiếp tục phát triển khả năng ngôn ngữ tiếp nhận trong những năm mẫu giáo. Các mốc tiếp theo bao gồm việc bé đáp lại khi mẹ gọi từ phòng khác và hiểu các màu sắc, hình dạng, cũng như các khái niệm phức tạp hơn như quan hệ gia đình (“bà ngoại” hoặc “em trai”).
Lúc này, khả năng biểu đạt của bé cũng sẽ dần theo kịp khả năng tiếp nhận. Khi bé lên 4 tuổi, bé không chỉ hiểu và làm theo các chỉ dẫn, mà còn sẽ hỏi mẹ rất nhiều câu hỏi!
Mốc phát triển ngôn ngữ của bé 3 tuổi
Câu hỏi thường gặp
Trẻ sơ sinh bắt đầu hiểu các mệnh lệnh cơ bản vào khoảng 6 tháng, nhưng khả năng hiểu và làm theo chỉ dẫn sẽ phát triển mạnh mẽ hơn khi bé lên 12 tháng và dần dần hoàn thiện hơn khi bé 2-3 tuổi.
Cách tốt nhất là trò chuyện với bé thật nhiều, mô tả những hành động và vật dụng xung quanh, sử dụng ngôn ngữ rõ ràng và lặp lại nhiều lần để bé nhận diện từ ngữ và ý nghĩa của chúng.
Khi bé gần 2 tuổi, khả năng hiểu và làm theo chỉ dẫn hai phần sẽ bắt đầu phát triển, với những câu đơn giản như “Lấy thú bông và bỏ vào giỏ.”
Trẻ sẽ bắt đầu nói những từ đơn giản vào khoảng 12 tháng và có thể hiểu từ vựng cơ bản, như tên gọi và những vật dụng quen thuộc, ngay sau đó.
Nếu bé gặp khó khăn trong việc làm theo chỉ dẫn, mẹ nên trao đổi với bác sĩ nhi khoa để kiểm tra sự phát triển ngôn ngữ của bé và nhận sự tư vấn thêm nếu cần.
Nguồn tham khảo: What to expect