Nội dung chính
Tam cá nguyệt thứ ba là chặng cuối trong hành trình mang thai, nơi mọi sự háo hức và mong đợi đạt đến cao trào. Đây không chỉ là thời điểm mẹ bầu cần chuẩn bị cả về tinh thần lẫn vật chất, mà còn là giai đoạn quan trọng để theo dõi sức khỏe và sự phát triển của bé yêu. Từ những thay đổi của cơ thể mẹ đến những bước chuẩn bị cần thiết, Cẩm Nang Toàn Diện Cho Tam Cá Nguyệt Thứ Ba sẽ giúp bạn sẵn sàng đón nhận một hành trình mới đầy yêu thương.
Khi nào bắt đầu tam cá nguyệt thứ ba?
Tam cá nguyệt thứ ba bắt đầu từ khoảng tuần thứ 28 của thai kỳ và kéo dài cho đến khi bạn sinh em bé, thường là vào khoảng tuần thứ 40. Nói cách khác, tam cá nguyệt thứ ba kéo dài từ tháng thứ 7 đến tháng thứ 9 của thai kỳ, tổng cộng khoảng 13 tuần. Tuy nhiên, có thể bạn sẽ chuyển dạ sớm hơn hoặc muộn hơn vài tuần so với mốc 40 tuần. Thực tế, khoảng 30% em bé được sinh sau 40 tuần. Nếu rơi vào trường hợp này, bạn có thể thử một số cách tự nhiên để kích thích chuyển dạ, nhưng nếu đến tuần 41 hoặc 42 mà vẫn chưa chuyển dạ (tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của bạn và chỉ định từ bác sĩ), bác sĩ có thể quyết định kích thích chuyển dạ cho bạn. Trong lúc này, hãy kiên nhẫn và giữ tinh thần nhé! Bạn đã gần đến đích rồi.
Những triệu chứng thường gặp trong tam cá nguyệt thứ ba
Có thể bạn nghĩ rằng bụng mình đã giãn hết mức rồi, nhưng thực tế là trong tam cá nguyệt thứ ba, bụng bầu của bạn sẽ còn lớn hơn nữa khi em bé đang lớn rất nhanh. Hãy cùng tìm hiểu cơ thể bạn sẽ thay đổi ra sao và em bé sẽ phát triển như thế nào trong những tuần cuối cùng này. Với em bé đang hoạt động rất tích cực trong bụng, bạn có thể cảm nhận được nhiều chuyển động hơn. Đồng thời, cơ thể bạn cũng sẽ có nhiều thay đổi khi bụng bầu ngày càng lớn, bao gồm:
- Buồn nôn: Cảm giác buồn nôn thường giảm sau tam cá nguyệt đầu tiên, nhưng nếu bạn mang thai đôi hoặc đa thai, buồn nôn có thể kéo dài đến tận lúc sinh.
- Đau đầu: Mùi hương, thiếu ngủ, căng thẳng, cảm giác nóng bức hoặc các yếu tố khác có thể gây đau đầu hoặc đau nửa đầu trong tam cá nguyệt thứ ba. Hãy cố gắng duy trì thói quen ăn uống, tập luyện và ngủ nghỉ đều đặn. Đừng quên dành cho mình những khoảng thời gian yên tĩnh để thư giãn nhé.
- Tiêu chảy: Gần ngày sinh, cơ thể bắt đầu “chuẩn bị” cho việc chuyển dạ bằng cách nới lỏng một số cơ, bao gồm cả cơ ở trực tràng, dẫn đến tình trạng tiêu chảy. Nếu bạn chưa đến ngày dự sinh mà gặp tiêu chảy, có thể do ăn quá nhiều chất xơ hoặc bị rối loạn tiêu hóa. Hãy chú ý giữ cơ thể đủ nước và nếu tình trạng kéo dài hơn vài ngày, hãy liên hệ bác sĩ.
- Đau nhói bụng dưới: Khi các dây chằng tròn (hỗ trợ vùng bụng dưới) giãn ra để phù hợp với bụng bầu ngày càng lớn, bạn có thể cảm thấy đau nhói hoặc khó chịu. Điều tốt nhất là nghỉ ngơi nhiều hơn và tránh vận động mạnh.
- Đau khớp ở vùng háng: Cảm giác đau nhói bất ngờ ở vùng háng (thường được gọi là “đau chớp”) có thể do em bé chèn lên dây thần kinh dẫn đến cổ tử cung. Cơn đau thường chỉ kéo dài vài giây và bạn có thể thay đổi tư thế để giảm bớt cảm giác khó chịu. Nếu đau kéo dài hơn, hãy báo cho bác sĩ ngay.
- Mệt mỏi: Bạn sẽ cảm thấy kiệt sức hơn trong giai đoạn này do cơ thể phải làm việc “hết công suất” để nuôi dưỡng thai nhi. Hãy ăn uống đủ chất, vận động nhẹ nhàng và cố gắng khắc phục các vấn đề giấc ngủ để duy trì năng lượng.
- Ợ nóng (trào ngược axit dạ dày): Khi tử cung đẩy dạ dày lên cao, bạn có thể cảm thấy nóng rát vùng ngực. Nếu tình trạng này quá khó chịu, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc an toàn trong thai kỳ.
- Cơn co Braxton Hicks: Đây là những cơn co thắt “thử nghiệm” của cơ thể để chuẩn bị cho chuyển dạ. Những cơn co này thường không đều và sẽ tự hết.
- Giãn tĩnh mạch: Bạn có thể nhận thấy các tĩnh mạch nổi rõ ở chân, vùng háng hoặc thậm chí là bệnh trĩ (một dạng giãn tĩnh mạch). Tin vui là những tĩnh mạch này thường sẽ biến mất sau sinh.
- Rạn da: Những vết rạn da nhỏ xuất hiện khi da bị kéo căng quá mức. Dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn, bạn có thể dùng kem dưỡng ẩm để giúp da mềm mại và giảm ngứa.
- Đau lưng: Hormone relaxin khiến các khớp lỏng lẻo và bụng bầu kéo trọng tâm cơ thể về phía trước, dẫn đến đau lưng. Hãy kê chân cao khi ngồi và tránh đứng quá lâu để giảm đau. Nếu có cảm giác đau buốt lan từ lưng xuống chân, đó có thể là dấu hiệu của đau thần kinh tọa.
- Mất ngủ: Chuột rút, đi vệ sinh thường xuyên và những cơn đau nhức chung khiến giấc ngủ của bạn bị gián đoạn. Hơn 75% mẹ bầu gặp phải vấn đề này. Nếu tình trạng mất ngủ kéo dài, hãy trao đổi với bác sĩ về các biện pháp hỗ trợ, như dùng melatonin hoặc bổ sung magie.
- Những giấc mơ kỳ lạ: Hormone thai kỳ có thể khiến bạn mơ nhiều hơn và sống động hơn. Đừng lo lắng, đây là điều bình thường. Hãy chia sẻ những giấc mơ này với người thân để giảm căng thẳng.
- Vụng về: Khi bụng bầu lớn làm mất cân bằng cơ thể và trí nhớ kém do hormone, bạn có thể thấy mình “hậu đậu” hơn. Hãy cẩn thận và cố gắng giữ tinh thần vui vẻ.
- Tiểu không kiểm soát: Cân nặng của em bé tạo áp lực lớn lên sàn chậu khiến bạn dễ bị són tiểu khi hắt hơi hoặc cười lớn. Bài tập Kegel hàng ngày có thể giúp cải thiện tình trạng này.
- Rỉ sữa non: Vào giai đoạn này, bạn có thể nhận thấy sữa non (dịch vàng nhạt) rỉ ra từ đầu ngực. Đây là dấu hiệu cơ thể đang sẵn sàng nuôi em bé.
- Tăng cân: Trong tam cá nguyệt thứ ba, bạn có thể tăng từ 3 đến 5 kg. Ở tháng cuối, việc giảm nhẹ cân nặng cũng là điều bình thường khi cơ thể chuẩn bị sinh nở.
Khi nào bạn cần lo lắng trong tam cá nguyệt thứ ba?
Khi ngày sinh gần kề, bạn có thể gặp các triệu chứng chuyển dạ giả, nhưng hãy chú ý đến những dấu hiệu chuyển dạ thật sự như:
- Em bé tụt xuống: Khoảng tuần thứ 36, bạn có thể cảm thấy bụng mình thấp hơn, đồng thời việc đi lại trở nên nặng nề hơn khi em bé di chuyển xuống xương chậu.
- Dịch nhầy hồng hoặc nâu: Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy chuyển dạ sắp xảy ra. Bạn cũng có thể thấy mất nút nhầy cổ tử cung (bảo vệ tử cung khỏi môi trường bên ngoài).
- Áp lực vùng chậu: Cảm giác đau râm ran hoặc co rút ở vùng háng cho thấy cổ tử cung bắt đầu mở và mỏng dần.
- Cơn co thắt chuyển dạ: Khác với cơn co Braxton Hicks, các cơn co thật sự sẽ mạnh dần và không giảm khi bạn di chuyển.
- Vỡ ối: Tuy nhiên, không phải mẹ bầu nào cũng bị vỡ ối trước khi đến bệnh viện.
Hãy liên hệ ngay với bác sĩ nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng bất thường nào sau đây:
- Chảy máu âm đạo nhiều
- Đau dữ dội ở âm đạo hoặc vùng bụng dưới
- Sốt trên 38,5°C
- Tăng cân đột ngột hoặc phù nề nghiêm trọng
Nhớ rằng: Luôn tin vào bản năng của mình và đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp từ bác sĩ khi cần.
Em bé phát triển như thế nào trong tam cá nguyệt thứ ba?
Trong giai đoạn này, em bé sẽ lớn rất nhanh, từ khoảng 1,1 kg và dài 40 cm ở tuần thứ 28, đến khoảng 2,7–4 kg và dài 48–55 cm ở tuần thứ 40.
Một số thay đổi quan trọng bao gồm:
- Xương: Xương sụn dần chuyển thành xương cứng. Đừng quên bổ sung thực phẩm giàu canxi để hỗ trợ quá trình này.
- Da, tóc và móng: Da của bé trở nên mờ đục, lớp lông tơ (lanugo) và chất sáp bảo vệ da (vernix) dần rụng đi.
- Hệ tiêu hóa: Bé bắt đầu tích tụ phân su (meconium) trong ruột — đây sẽ là “sản phẩm đầu tiên” sau khi bé chào đời.
- Não bộ: Bộ não của bé phát triển mạnh mẽ, giúp bé thực hành các kỹ năng như chớp mắt, mơ và điều chỉnh nhiệt độ cơ thể.
- Vị trí: Bé sẽ xoay đầu xuống dưới từ tuần 34, trừ khi bé ở ngôi ngược (breech). Nếu vậy, bác sĩ có thể thử xoay bé vào khoảng tuần 37.
Danh sách việc cần làm trong tam cá nguyệt thứ ba
Bạn đang ở giai đoạn nước rút, và đây là những việc cần chuẩn bị:
- Theo dõi cử động của bé: Từ tuần 28 trở đi, hãy kiểm tra và ghi nhận cử động của bé mỗi ngày. Nếu thấy bé ít hoạt động hơn bình thường, hãy báo ngay với bác sĩ.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Tăng cân chậm lại hoặc giảm nhẹ ở tháng cuối là bình thường, nhưng nếu tăng hoặc giảm quá mức, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Tập thể dục: Vận động nhẹ nhàng như yoga hoặc đi bộ, nếu được bác sĩ cho phép.
- Lên lịch kiểm tra: Thực hiện các xét nghiệm cần thiết, như sàng lọc glucose (tuần 28), xét nghiệm thiếu máu (tháng 7), xét nghiệm liên cầu khuẩn nhóm B (tháng 9).
- Chuẩn bị vắc xin: Tiêm vắc xin Tdap (tuần 27–36) và vắc xin RSV (tuần 32–36).
- Tham quan bệnh viện: Tháng 7 là thời điểm thích hợp để tham quan nơi bạn dự định sinh.
- Mua sắm đồ cho bé: Đảm bảo bạn đã chuẩn bị những vật dụng cần thiết như cũi, xe đẩy, ghế ô tô, quần áo sơ sinh và tã lót.
- Học hỏi kiến thức: Tham gia lớp học tiền sản, học cách chăm sóc bé, hoặc học sơ cứu cho trẻ sơ sinh.
- Hoàn thiện kế hoạch sinh: Quyết định về việc sử dụng thuốc giảm đau, phương pháp sinh nở, và các chi tiết khác trong ngày sinh.
- Chuẩn bị tài chính: Tạo ngân sách mới cho gia đình và quản lý chi phí sinh hoạt sau khi bé ra đời.
- Đóng gói túi đi sinh: Gói những vật dụng cần thiết, bao gồm cả bộ dụng cụ lưu trữ máu cuống rốn nếu bạn có kế hoạch sử dụng dịch vụ này.
Những điều cần tránh trong tam cá nguyệt thứ ba
- Di chuyển xa: Hạn chế đi xa và tránh đi máy bay từ tuần 36 trở đi.
- Nằm ngửa: Trọng lượng của tử cung có thể gây chèn ép tĩnh mạch, khiến bạn chóng mặt và buồn nôn.
- Ngâm mình nước nóng: Tránh tắm nước quá nóng hoặc vào phòng xông hơi, vì nhiệt độ cao có thể gây hại cho bé.
- Thức ăn sống hoặc chưa chín: Thực phẩm như trứng, thịt hoặc cá sống có thể gây ngộ độc.
- Rượu và sữa chưa tiệt trùng: Tránh hoàn toàn rượu và kiểm tra nhãn mác để tránh các sản phẩm sữa chưa tiệt trùng.
Giải đáp nhanh
- Chuyển dạ giả (cơn co Braxton Hicks):
- Không đều, không tăng dần về cường độ và thời gian.
- Có thể giảm hoặc biến mất khi mẹ thay đổi tư thế hoặc nghỉ ngơi.
- Thường không gây đau mà chỉ hơi căng cứng bụng.
- Chuyển dạ thật:
- Các cơn co đều đặn, đau tăng dần, khoảng cách giữa các cơn co ngắn lại.
- Đau bắt đầu từ lưng dưới lan ra bụng trước.
- Không giảm khi thay đổi tư thế hay nghỉ ngơi.
- Có thể kèm các dấu hiệu khác như dịch nhầy hồng, vỡ ối, áp lực vùng chậu tăng.
Chuyển dạ thật xảy ra khi tử cung co bóp mạnh để mở cổ tử cung, chuẩn bị cho bé ra đời. Ngược lại, chuyển dạ giả là sự chuẩn bị của cơ thể, không đủ mạnh để gây sinh.
- Từ tuần 28, mẹ bầu nên theo dõi cử động thai mỗi ngày.
- Bé thường cử động từ 10 lần trong 2 giờ. Nếu thấy bé ít cử động hơn:
- Uống một ly nước lạnh hoặc ăn nhẹ để kích thích bé.
- Nằm nghiêng và tập trung cảm nhận cử động của bé trong 2 giờ.
Nếu bé không cử động đủ 10 lần hoặc không phản ứng với kích thích, mẹ cần đến gặp bác sĩ ngay.
Việc giảm cử động có thể là dấu hiệu bé thiếu oxy hoặc gặp vấn đề về sức khỏe. Theo dõi cử động là cách đơn giản nhưng hiệu quả để đảm bảo bé vẫn khỏe mạnh.
Không phải lúc nào vỡ ối cũng đồng nghĩa với chuyển dạ ngay lập tức.
- Nếu vỡ ối nhưng chưa có cơn co thắt, mẹ cần đến bệnh viện để kiểm tra.
- Vỡ ối sớm (trước tuần 37) cần theo dõi đặc biệt để tránh nhiễm trùng.
- Vỡ ối nhưng không chuyển dạ sau 24 giờ, bác sĩ có thể chỉ định kích thích chuyển dạ.
Ối là lớp màng bảo vệ bé trong tử cung. Khi vỡ ối, bé không còn được bảo vệ khỏi vi khuẩn, nên mẹ cần được theo dõi và hỗ trợ y tế ngay.
- Đau lưng: Hormone relaxin làm các khớp xương lỏng ra, và tử cung to dần thay đổi trọng tâm cơ thể, gây áp lực lên lưng.
- Đau háng: Bé tụt xuống vùng chậu, chèn ép dây thần kinh dẫn đến cơn đau nhói vùng háng.
Cách giảm đau:
- Nghỉ ngơi và tránh đứng lâu.
- Thay đổi tư thế chậm rãi để giảm áp lực.
- Tập bài tập nhẹ như yoga hoặc bơi lội để tăng cường sự linh hoạt.
Những cơn đau này là bình thường, cho thấy cơ thể đang chuẩn bị cho sinh nở. Tuy nhiên, nếu cơn đau dữ dội hoặc không giảm, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
